สิ่งน่าสนใจ
ว่าด้วยความโมโหของเซเนกา
ด้วยความโมโหมาก เลยหน้ามืดซื้อหนังสือมาหนึ่งเล่ม
## ว่าด้วยความโมโห HOW TO KEEP YOUR COOL
หนังสือเล่มนี้ผมเข้าใจว่าแปลมากจากส่วนหนึ่งของ De Ira ที่เขียนโดยเซเนก้า นักปรัชญาสายสโตอิก แปลโดย คุณกิตติศักดิ์ โถวสมบัติ
โดยที่ผมรู้จักหนังสือเล่มนี้จากการที่เข้า chatgpt ค้นหาวิธีระงับความโกรธโดยนักปรัชญาต่างๆ จนได้พบว่าเซเนกาเขียนหนังสือไว้และพบว่ามีแปลไทยด้วย
โดยหนังสือเล่มนี้เป็นเหมือนการเขียนจดหมายถึงพี่ชายของเขา โนวาตุส ซึ่งอยากจะรู้วิธีบรรเทาอารมณ์โกรธเหมือนกับผม และเซเนกาก็เห็นด้วยกับเรื่องนั้นจึงเขียนหนังสือเล่มนี้ขึ้น
## อารมณ์ที่น่าเกลียดและบ้าคลั้งที่สุดในบรรดาอารมณ์ทั้งปวง
เซเนก้าเห็นวาอารมณ์โมโหนั้นสมควรที่จะเกรงกลัว เพราะเป็นอารมณ์ที่น่าเกลียดและบ้าคลั้งที่สุดในบรรดาอารมณ์ทั้งปวง โดยเหตุคือความโมโหนั้นขาดซึ่งความสามารถในการควบคุมตนเอง ไม่เห็นถึงมิตรภาพ ไม่สามารถแยกแยะความถูกต้อง เที่ยงธรรมและเป็นจริง
อารมณ์อื่นๆ นั้นสามารถที่จะพยายามเก็บซ้อนเอาไว้และมีสติได้ ต่างจากความโมโหที่แสดงตัวตนอย่างชัดเจน ในหนังสือมีการใช้คำว่า "มีลักษณะเยี่ยงอสูรกาย" ในการอธิบาย แต่เซเนกาเองก็ตระหนักว่าอารมณ์อื่นๆ เช่น ตันหา ราคะ ความกลัว และความกล้าเองก็แสดงตัวออกมาเช่นเดียวกัน
ความโมโหนำมาซึ่งการฆ่าฟัน ทำลายล้าง ล้างแค้น และความรุนแรงอีกมากมาย แต่มันก็นำมาซึ่งการกระตุ้นจิตวิญญาณและความกล้าหาญไม่ใช่หรือ บางคนเชื่อในการควบคุมความโกรธ อย่างไรก็ตาม
เซเนกาเชื่อว่าการกำจัดง่ายกว่าการควบคุมมาก เนื่องจากเมื่อความโมโหยึดครองพื้นที่ของเหตุและผลแล้วก็ยากยิ่งที่จะควบคุมได้
ทางที่ดีที่สุดคือกำจัดความโมโหทันทีที่มันปรากฏ
## จงแก้แค้นด้วยความถูกต้องมิใช่ความโมโห
มีคำถามว่า "สัตบุรุษไม่โมโหเลยอย่างนั้นหรือ เมื่อเห็นคนรักถูกทำร้าย" ไม่เลย เซเนกาคิดว่า เขาจะล้างแค้นให้คนรักหรือไม่ก็ปกป้องพวกเขา แรงจูงใจที่ปราศจากความโมโหนั้นเพียงพอแล้ว
เมื่อบิดากำลังถูกฆ่าก็จะปกป้อง เมื่อท่านตายก็จะล้างแค้น ไม่ใช่ด้วยความโมโห เศร้าโศก แต่ด้วยความถูกต้อง
การลงโทษมีประโยชน์สำหรับการแก้ไขสิ่งต่างๆ อันเป็นไปด้วยความสมเหตุสมผล
## อย่าโมโห หรือโมโหแล้วอย่าประพฤติผิด
โดยเหตุแห่งความโมโหนั้นคือความรู้สึกของการถูกละเมิดล่วงเกิน ความปรารถนาที่จะลงโทษการกระทำผิดที่ถูกรับรู้ เซเนกาจึงแนะนำว่าหากรู้สึกเช่นนี้ อย่าตอบโต้ทันที คนเราควรปล่อยให้เวลาผ่านพ้นไปบ้างแล้วจะได้พบกับความจริง อย่าเชื่อคำด่าทอโดยง่าย เราควรแก้ต่างให้จำเลยที่ยังไม่ปรากฏตัว การลงโทษที่ถูกเลื่อนยังส่งผลให้โทษได้ แต่เมื่อลงโทษไปแล้วจะไม่สามารถย้อนกลับ
ไม่มีสิ่งใดบ่มเพาะความโกรธได้เท่ากับความสุขสบายไร้ขอบเขตและปราศจากความอดทน
## เราโมโหผู้ที่ไม่สามารถล่วงเกินเราได้ หรือไม่ก็ผู้ที่ล่วงเกินเราได้
กรณีแรกได้แก่สิ่งของที่ไร้ความรู้สึก เช่น คำวิจารณ์บนอินเตอร์เน็ต คลิปวีดีโอแสดงความเห็น ถ้าสังเกตดีๆ จะพบว่าเราโมโหผู้ที่สร้างมันขึ้นมาต่างหาก โดยเซเนกากล่าวว่า ประการแรกเรามักจะโมโหก่อนที่จะเห็นความแตกต่างนี้ และผู้สร้างสิ่งเหล่านี้อาจมีคำแก้ตัวที่สมเหตุสมผล กล่าวคือคนอื่นๆ ไม่สามารถทำได้ดีเท่าพวกเขาทำ และการที่พวกเขาได้รับการฝึกฝนน้อยเกินไปก็ไม่ได้ลบหลู่เจ้าแต่อย่างใด
การรักษาความโกธเกรี้ยวที่ดีที่สุดคือการผัดผ่อน ณ จุดเริ่มต้นของความโมโห
ประการที่สอง คือสิ่งที่ประสบด้วยตนเอง ให้เราพิจารณาธรรมชาติและเจตนาของผู้ทำ หาเป็นเด็กจงให้อภัยด้วยวัยของเขา เมื่อคนดีทำร้ายเจ้าจงอย่าเชื่อ เมื่อคนเลวทำร้ายเจ้าจงอย่าได้ประหลาดใจเลย เหมือนกับว่าเมื่อเราพินิจแล้ว เราล้วนพบเหตุผลที่สมควรแก่การไม่โมโหผู้คน
## ทำอย่างไรไม่ให้โมโห ระงับความโมโหเมื่อมันเริ่มขึ้น และบรรเทาความโมโหของผู้อื่น
ประการแรกเราต้องไม่โมโห เซเนก้าชี้ให้เห็นว่าวิธีการที่เราจะหลบเลี่ยงความโมโหนั้นเราต้องมองเห็นความชั่วอันเป็นผลของความโมโห มันต้องการการพินิจเพื่อเข้าใจถึงผลกระทบที่จะตามมาเทียบกับความชั่วร้ายอื่นๆ และเนื่องจากเราไม่รู้ว่าเราจะอดทนต่อการล่วงเกินเราได้เพียงใด เราจึงควรระมัดระวังไม่ให้ถูกล่วงเกิน เราจึงควรอยู่กับผู้สงบเสงี่ยมและไร้กังวลมากที่สุด นอกจากนี้ไม่ใช่แค่การได้เอาเยี่ยงอย่างจากผู้สงบเสงี่ยมแล้ว เรายังไม่ควรมีเหตุผลให้เกรี้ยวโกรธด้วย
ดังนั้น เมื่อเรารู้ถึงแนวโน้มที่จะเกรี้ยวโกรธของเราแล้ว เราควรจะแวดล้อมไปด้วยผู้ทีร่ไม่ปฏิบัติขัดใจเรา ถึงแม้จะสร้างนิสัยที่ไม่ดีในการปิดกันสิ่งที่ไม่อยากฟังหรือพบเจอ แต่มันจะเป็นประโยชน์ต่อความสงบร่มเย็นทางจิตใจ
## สรุปแล้วเซเนก้ากำลังบอกอะไรเรา
ทั้งหมดที่กล่าวมานั้น เป็นบันทึกของเซเนก้าถึงพี่ชายของเขาเพื่อที่จะแสดงถึงวิธีการระงับดับความโมโหโกรธา โดยสิ่งสำคัญคือต้องระลึกรู้ต่อความรุนแรงชั่วร้ายของความโมโห
และที่มาว่านั่นคือผู้ที่ไม่สามารถล่วงเกินเราได้ หรือผู้ที่ล่วงเกินเราได้ สำนึกรู้และเข้าใจก่อนที่เราจะโกรธหรือเลื่อนอารมณ์โกรธนั้นออกไปก่อน